"Eksponat" Katarzyna Puzyńska - recenzja premierowa

 Autor: Katarzyna Puzyńska

Tytuł: Eksponat

Cykl: Klementyna Kopp, tom 1

Data premiery: 18.06.2024

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

Liczba stron: 528

Gatunek: kryminał / sensacja

 

Katarzyna Puzyńska to jedna z najpopularniejszych polskich pisarek kryminalnych ostatniej dekady. I dokładnie dekadę temu, w 2014 na rynku polskim wystartowała z debiutem “Motylek”, który był pierwszym tomem serii Lipowo. Teraz, po 10 latach, seria liczy 15 tomów, autorka na koncie ma również trzy książki non-fiction, dwa tomy serii Grodzisko, która gatunkowo zaliczana jest do fantasy, oraz powieść grozy “Bezgłos”. Pierwszy tom Lipowa doczekał się adaptacji filmowej, a prawa do serii sprzedano w dwudziestu krajach, z czego książki ukazały się już w Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej oraz w Czechach. W roku poprzednim, 15. tom Lipowa zakończył serię w dokładnie takiej formie, jaką znamy - nie jest to chyba koniec ostateczny, a raczej koniec pewnego etapu. Etapu, który również zrobił miejsce na nowe - właśnie dzisiaj premierę ma pierwszy tom nowej serii, swoistego spin-offu Lipowa, w którym główną rolę odgrywać będzie emerytowana policjantka Klementyna Kopp, do tej pory postać, choć charakterna, to ciągle jednak drugoplanowa, teraz dostała pełną uwagę. Oczywiście nie trzeba znać serii Lipowo, by sięgnąć po serię z Klementyną Kopp, poza tę jedną postacią, która jest i odpowiednio w “Eksponacie” przedstawiona, książka prezentuje całkowicie inny rodzaj kryminału niż te, które do tej pory Puzyńska nam serwowała.

 

Klementyna Kopp, emerytowana, siedemdziesięcioletnia policjantka została sama - bez partnerki, przyjaciół, nawet kot ją opuścił. Nic jej więc już w Brodnicy nie trzyma, może ruszyć z miejsca. Wybiera się zatem w podróż - byle gdzie, byle najdalej. I tak trafia do Stanów Zjednoczonych, na Florydę, do małej turystycznej miejscowości Last Stop. Od razu też wplątuje się w aferę kryminalną - chce pomóc młodej dziewczynie obronić się przed dwoma atakującymi ją mężczyznami, a kończy odkrywając ciało na plaży i ładując się na jacht, który ma zawieść ją wraz z kilkoma innymi osobami na Wyspę Zaginionych, która należy do pewnego popularnego pisarza, a na której właśnie tej nocy mężczyzna organizuje wyścig biegowy. Od początku jednak podświadomie czujemy, że coś tej nocy pójdzie bardzo nie tak… tylko co? Czy trup na plaży ma z tym coś wspólnego? I czy Klementyna, zważając na jej wiek, nadal na pewno jest sobie w stanie z zagadką kryminalną poradzić?

 

Książka rozpisana jest na prolog i 61 rozdziałów, które pogrupowane są w 11 części i epilog. W każdym rozdziale określony jest czas (teraz albo wcześniej), miejsce zdarzeń i postać, za którą w danym rozdziale narrator podąża. Części pisane są naprzemiennie jeśli chodzi o czas - rozpoczynamy ‘teraz’, by już w kolejnym przenieść się ‘wcześniej’. Przy określeniach części dostajemy też adnotację dotyczącą miejsca, w którym będzie się ten fragment historii rozgrywać. Narracja prowadzona jest w trzeciej osobie czasu przeszłego przez narratora wszechwiedzącego, który bardzo łatwo wciela się w kolejne postacie i z ich perspektywy nam opowieść przedstawia - mamy zatem wgląd nie tylko w wydarzenia, ale i emocje i wspomnienia postaci, co jest elementem kluczowym do tego, by móc rozwiązać zagadkę kryminalną. Styl powieści lekko zmienia się w zależności od opisywanej postaci - przede wszystkim widoczne jest to, gdy do głosu dochodzi Klementyna, która mówi i myśli w charakterystyczny sposób - mamy tu i słowa łączone myślnikiem, i rozdzielone, i pisane kursywą, co jest ciekawym sposobem na zaznaczenie charakterystycznego stylu wypowiedzi bohaterki. Jest to taka anomalia, coś, co czyta się może nieco dziwnie, ale też coś, co przy całej nieszablonowej postaci Klementyny trzeba po prostu zaakceptować. Całość czyta się płynnie, bez potknięć, styl jest codzienny, raczej pozbawiony przekleństw.

 

Katarzyna Puzyńska to autorka, która lubi skomplikowane fabuły, sporą liczbę postaci i wątków. I tak też jest w tej książce. Już w samej historii z teraz dostajemy pakiet ciekawych osobowości. Oczywiście jest Klementyna, kobieta twarda, pewna siebie, niespecjalnie towarzyska, która jednak, choć dąży do sprawiedliwości dziwnymi drogami, ma ją w sobie głęboko zakorzenioną. Już sam jej wygląd jest charakterystyczny - ogolona na jeża, z rękami pokrytymi wyblakłymi tatuażami, wiecznie ubrana w swoją ulubioną skórzaną kurtkę. Tak naprawdę sam wygląd dobrze oddaje jej charakter. Obok niej pojawiają się inne postacie: jest trójka biegaczy, którzy startują w nocnym biegu: jedna kobieta stawiająca na swobodę i dwóch mężczyzn - jeden to zawodowy biegacz, drugi początkujący amator, który również jest początkującym autorem. W drodze na wyspę, na maraton, towarzyszy im też pewien sportowy influencer, postać bardzo tajemnicza, gdyż ukrywająca się za... maską. To jego element rozpoznawczy, nadający mu tajemniczości wśród milionów ludzi go obserwujących. No i jest też pisarz, który zaraz ma ich ugościć - autor grozy, znany na cały świat, który ewidentnie jest introwertykiem - siedzi na swojej wyspie i pisze. Czasami tylko pozwala sobie na rozrywkę i tworzy tam Park Grozy, w którym pojawiają się strachy z jego własnej twórczości. Mieszanka postaci wybuchowa? A to dopiero początek!

“Problem z uciekaniem we własny świat jest taki, że w pewnym momencie granica pomiędzy urojeniami a jawą niebezpiecznie się zaciera.”

Tak samo jest z fabułą - początkowo czujemy przyjemne napięcie, lekki klimat może i grozy, może nawet lekko wiktoriański - jest grono postaci, które zostaje przewiezione na odciętą od świata wyspę. Lekki klasyk, dobry start do powieści pełnej napięcia, które jednak chwilę później trochę się rozmywa, by na jego miejsce pojawiała się historia nieco bardziej sensacyjna. Bo już przenosimy się wstecz, poznajemy kawałki historii, które się już stały, które doprowadziły postacie do miejsca, w którym poznaliśmy ich na początku. Sam czytelnik bardzo długo będzie miał poczucie, że nie da rady złożyć tych tak różnych od siebie elementów układanki w jedną całość - bo jest tu i groza, i sensacja, i powieść detektywistyczna, gangsterska, i coś z thrillera, a może nawet i dramatu? Tak różne historie, więc w jaki sposób można je wszystkie połączyć w jedno? Autorka długo trzyma nas w tej zagadce, długo nie pozwala odkryć nam wszystkich kart.

 

W historii tej pojawia się wiele dosyć dziwnych elementów i tematów wymuszających dosyć specyficzne przemyślenia. Najważniejszy, taki, który i mnie od pewnego czasu mocno frapuje, jest poruszany na samym końcu, jednak to z nim wiąże się całe wyjaśnienie zagadki, więc zwyczajnie nie mogę napisać o nim wprost. Nie czytajcie też przypadkiem przez rozpoczęciem lektury posłowia od autorki, bo i nim możecie sobie tę powieść zaspoilerować. Poza tym tematem, wyłapałam sporo przemyśleń na temat rodziny, więzów krwi i traum, jakie powstają u dzieci za sprawą ich własnych rodziców. To opowieść o ambicji, o lęku, o bliznach i zemście, a także o wyrzutach sumienia i wykorzystywaniu tych, którzy są od nas słabsi. Tak jak postaci i wątków, tak i tematów jest tu bardzo dużo, każda z postaci zdaje się nieść sobą coś innego, inne zagadnienie do zastanowienia.

“Wielki świat, wielkie sprawy, a jednak wszędzie w gruncie rzeczy jest tak samo (...). Ludzie kochają, zazdroszczą i pod każdą szerokością geograficzną kulka w głowę tak samo zabija.”

“Eksponat” Puzyńskiej to takie trochę misz-masz. Klimat historii wraz z jej rozwojem cały czas się zmienia, tematów i postaci jest tak dużo, że trudno wskazać tę jedną przewodnią, najistotniejszą. Momentami miałam wrażenie, że jest tego trochę za dużo, tym bardziej, że nie było tego łącznika jak w serii Lipowo, gdzie nad wszystkim cały czas panował jeden klimat. Tutaj jest bardzo zmiennie, więc czytelnikom może być trudno się w historię wczuć. A jednak jest w niej coś, co sprawia, że ogólnie lektura jest ciekawa i po prostu dobra. Czy to te przeróżne tematy zmuszające do refleksji? Mnie na pewno bardzo podobały się początkowe fragmenty toczące się teraz, na wyspie, bo dały moją ulubioną atmosferę klasyki, lekkiej powieści grozy, motywów wiktoriańskich. Jednak później zaczyna królować to, co autorce przyświecało, gdy tworzyła tę powieść - klimat rodem z amerykańskim powieści kryminalnych, powieści grozy. Sama w posłowiu przyznała, że to jej hołd dla ulubionych pisarzy z tego regionu świata i faktycznie to w powieści czuć. Tak samo jak miłość autorki do biegów - nie bez kozery pojawia się tutaj ten maraton. Pierwszy tom nowej serii prezentuje nam więc inną odsłonę Puzyńskiej - nie będę oceniać czy lepszą czy gorszą, zostańmy na tym, że po prostu inną. Ciągle bogatą w wątki i poplątaną, ale z dużo wyraźniejszą sensacyjną nutą.

 

Moja ocena: 7/10

 

Recenzja powstała w ramach współpracy z Wydawnictwem Prószyński i S-ka.

Dostępna jest też w abonamencie 

Dodaj na półkę - klik!

Podoba Ci się to, co robię?

Wesprzyj mnie na patronite.pl/kryminalnatalerzu i dołącz do grona moich Patronów!