"Debit" C.J. Tudor

Autor: C.J. Tudor

Tytuł: Debit

Tłumaczenie: Tomasz Wyżyński

Data premiery: 24.04.02024

Wydawnictwo: Czarna Owca

Liczba stron: 408

Gatunek: thriller / postapo

 

C.J. Tudor to brytyjska autorka powieści kryminalnych, która choć kochała pisać od dziecka, debiutowała po trzydziestce. Wcześniej imała się różnych prac, teraz chyba w końcu znalazła swoje miejsce na ziemi. Na koncie ma już sześć powieści, z czego pięć ukazało się w Polsce oraz jedną antologię historii z pogranicza makabry, kryminału i grozy. I choć sama czytałam właśnie tylko ten zbiór (recenzja - klik!), to wygląda na to, że właśnie te trzy określenia są trafną charakterystyką jej twórczości, bo i w “Debicie” wszystkie je znajdziemy. Jest to jej przedostatnia nowość, która na jej rodzimym rynku ukazała się w styczniu 2023 roku. Co zaskakujące, jak sama zdradza w posłowiu, na pomysł tej historii wpadła jeszcze w czasach przed pandemią koronawirusa…

 

Historia “Debitu” toczy się w bliżej nieokreślonej przyszłości, świat to teraz niebezpieczne miejsce - krąży po nim wirus, z wysokim odsetkiem śmiertelności, na który nie wynaleziono ciągle lekarstwa ani szczepionki. W tej rzeczywistości tkwią Hannah, Meg i Carter. Cała trójka jest w pewnym rodzaju zamknięciu. Hannah budzi się w przewróconym na bok autokarze, który chwilę temu wpadł w poślizg - jechała z kilkunastoma studentami do miejsca w górach, gdzie mieli schronić się przed zarazą. Jednak teraz utknęli, żywi obok zmarłych, na totalnym pustkowiu, w śniegu i mrozie. Czy teraz mogą liczyć na pomoc z zewnątrz? Meg z kolei utknęła w kolejce linowej - w szóstkę zmierzali na szczyt góry, jednak coś się stało - chyba jakaś awaria? Kolejka stoi, oni wiszą wiele metrów nad ziemią. Panuje mróz, zamieć, więc jak długo mogą tak wytrzymać? No i jest jeszcze Carter, który wraz z kilkorgiem innych mieszka w głuszy, gdzie muszą dbać o stałe dostawy prądu - gdyby zabrakło go na dłużej niż 8 sekund, śmiertelne niebezpieczeństwo mogłoby wejść do środka…. Co łączy te postacie, dlaczego poznajemy ich historie? I jak wyratują się z tych sytuacji zamknięcia, czy uda coś im się zrobić, by przeżyć?

“Koniec świata nie następuje z powodu złych ludzi, zombi ani nawet wirusa. Wywołują go zwykli ludzie.”

Książka rozpisana jest na prolog i trzy tytułowane części - pierwsze dwie składają się z nienumerowanych, krótkich rozdziałów naprzemiennie przedstawiających historię trzech postaci, część trzecia to trzy rozdziały i dwa, które pewnie można nazwać epilogiem. Narracja prowadzona jest w trzeciej osobie czasu przeszłego przez narratora wszechwiedzącego, który opisuje historię z perspektywy trójki postaci, opisuje nie tylko to, co się dzieje na zewnątrz, ale i w głowach postaci, więc choć akcja toczy się chronologicznie, to my często dostajemy obraz wspomnień każdej z tych postaci. Rozdziały są krótkie, jest dużo dialogów, książkę czyta się bardzo sprawnie, choć ode mnie pod tym względem dostała niewielki minus - jest w niej kilka błędów, które ktoś - redaktor bądź korekta - zdecydowanie powinni wyłapać. To jednak z trzy pojedyncze przypadki, które rzuciły mi się w oczy, a przy zakręceniu całej fabuły, rozumiem skąd wzięło się te niedopatrzenie. Książka pisana jest językiem codziennym, jest bogata w emocje, a zatem też nic dziwnego, że i czasami pojawiają się mocniejsze słowa. Ale wszystko do siebie dobrze pasuje, dzięki czemu lektura sprawia przyjemność.

“Przypuszczała, że wszyscy w dalszym ciągu wierzą w powrót do normalności. A przynajmniej pozorów normalności. To tylko epizod, przykry wypadek. Uratuje ich nauka. Oczywiście. Wszyscy rozpaczliwie usiłowali ślepo w to wierzyć, jak fanatycy religijni. Pojawi się lekarstwo albo szczepionka, a ludzkość znowu zajmie się konsumpcją, wojną i destrukcją, niszcząc planetę dla przyszłych pokoleń. Bogacze będą odbywać wycieczki turystyczne w kosmosie, a nędzarze żebrać o jedzenie. Normalka.”

Wspomniałam już o zakręceniu fabuły, zatem na tym teraz na chwilę się skupmy. Historia zbudowana jest w ten sposób, że czytelnik zostaje rzucony na głęboką wodę - ktoś gdzieś jest, ale nie wiadomo kompletnie o co chodzi, do czego te sytuacje mają postacie doprowadzić. Zatem czytelnik raz po raz zaskakiwany jest i przez wydarzenia aktualne, ale nie tylko - są przecież też wspomnienia postaci, o których nam odpowiadają, a które są równie zajmujące jak to, co dzieje się teraz. Przyznam, że budowa tej powieści jest pomysłowa, sama nie wpadłam na to, jak intryga się połączy i rozwiąże.

“Ludzie zawsze chcą coś odkryć. Sekrety, odpowiedzi na pytania. Ale często tak naprawdę lepiej nie wiedzieć. Gdyby ludzie tak bardzo nie pragnęli powiększać swojej wiedzy, prawdopodobnie nie byliby teraz w takiej koszmarnej sytuacji. Wiedza nie zawsze jest dobra. A nawet jeśli jest dobra, nie zawsze wpada w dobre ręce. Jeśli wiedzę otrzyma idiota, zniszczy świat.”

Bardzo ciekawa jest również kreacja świata przedstawionego. Z jednej strony jest całkowicie oderwany od naszej rzeczywistości - postacie są w jakiejś głuszy, gdzie tylko w zamknięciu są bezpieczne, a już poza tym schronieniem, czeka ich potencjalna śmierć i to nie tylko ze względu na mocno mroźne warunki pogodowe. Z drugiej jednak jest bardzo bliska temu, co sami niedawno przeżyliśmy - wirus, jaki opanował ziemię, wydaje się dosyć mocno zbliżony do koronawirusa, start pandemii wygląda tak samo, jak wyglądał u nas. I to ta sytuacja zmusza do wielu ciekawych refleksji, do spostrzeżeń na temat świata, społeczeństwa i jednostki w sytuacji zagrożenia. Autorka przedstawia, obrazuje nam to, jak sami mocno ufamy w naukę, jak mocno to, co racjonalne, albo przynajmniej co wydaje się racjonalne, rządzi naszym światem, naszym podejście. Ale co, kiedy nauka zawodzi? Nas w czasie pandemii ostatecznie nie zawiodła, dosyć szybko pojawiły się szczepionki, inna sytuacja jednak ma odzwierciedlenie w tej książce, w której kryzys społeczeństwa tylko się pogłębiał… Jak wygląda ich życie teraz? Jak mogłoby wyglądać nasze?

“- Miłość nie może nikogo uratować. Może to zrobić tylko nauka. Kiedyś to zrozumiesz.

Hannah rozumiała. Wiedziała, że matka nie chciała zostać uratowana, skoro nie była kochana. Zdawała sobie sprawę, że nauka może ocalić społeczności, nie jednostki.”

Kreacje postaci są ściśle związane z intrygą, a zatem i nie mogę nic z tej historii zdradzić, by nie narazić Was na spoilery. Mamy dwie kobiety i jednego mężczyznę, kobiety są w sytuacjach typowego zamknięcia, uwięzienia spowodowanego przypadkiem, z którego nie wiadomo czy uda im się wydostać - to znaczy nie wiadomo czy można liczyć na pomoc z zewnątrz, choć będąc wewnątrz nie widać szans, by samemu się uratować. To kryzys osobisty, kryzys jednostki, sytuacja, gdzie na naprawdę małej przestrzeni zostaje zamknięta całkowicie obca sobie grupa ludzi. Szybko więc w warstwę emocjonalnej pojawiają się strach i podejrzliwość, bo czy na pewno wszystkim można ufać, czy wszyscy chcą dobra ocalałych? A może zrobią wszystko, dosłownie wszystko, by samemu przetrwać? To sytuacje wysokiego zagrożenia, ogromnego niepokoju. Postać męska z kolei jest jeszcze bardziej zagadkowa niż te kobiece. Nie wiemy co on robi w tej historii, czemu go obserwujemy - wygląda na to, że życie w ich schronieniu płynie stałym codziennym rytmem. Po co mu się przyglądamy? Kreacje postaci budowane są spokojnie, ostrożnie, ale w końcu okazują swoją głębie, okazują się faktycznie przemyślane - nic z nich nie jest przypadkowe, więc niewiele chyba zdradzę, gdy zalecę zachowanie czujności :)

“Najpierw pojawia się ulga, że przeżyliśmy Niepokój, jak rozwinie się sytuacja. W tym momencie ludzie ciągle są zjednoczeni, mają wspólny cel. Ocaleć. Ale im dłużej trwa kryzys, tym bardziej skupiamy się na sobie. “My” zmienia się w “ja”. “

Poza bardzo ciekawymi refleksami na temat kondycji społeczeństwa postawionego w obliczu mocnego, zagrażającemu życiu ludzkości kryzysu, jest też oczywiście miejsce na tematykę bardziej uniwersalną, na psychologiczną refleksję na temat zachowania ludzi w zamknięciu, w sytuacji potencjalnego zagrożenia, ale i ludzkich relacji w ogóle. Do czego uciekamy, gdy wydaje się, że możemy nie przeżyć? Czy walczymy czy uciekamy? Czy nasze doświadczenia mogą nas uratować? Zdeterminować do tego by walczyć, a może osłabić, zdać na łaskę innych? Czy w takich sytuacjach jest miejsce na innych, an przejmowanie się ich losem? A może dla siebie i najbliższych jesteśmy zrobić absolutnie wszystko, nawet kosztem obcych? I czy tak naprawdę ci obcy dla nas ludzie nad obchodzą? W sytuacji, kiedy śmierć czyha na każdym kroku? Z uwagą obserwowałam psychologiczne zmagania postaci, ich refleksje, które pojawiały się w chwilach naprawdę trudnych. Czy możemy w jakiś sposób się z nimi utożsamiać?

“To zabawne, jak wiele strasznych rzeczy robi się dla wspólnego dobra. Carter czasami się zastanawiał, w którym momencie równowaga się załamuje. Kiedy wspólne dobro staje się dobrem nielicznych szczęśliwców, a wszyscy inni mogą iść do diabła?”

“Debit” to książka z jednej strony oderwana od rzeczywistości - w końcu przenosi nas do rzeczywistości dystopijnej, do świata po katastrofie. Z drugiej jednak jest bardzo temu naszemu światowi, naszej rzeczywistości bliska - idzie dosłownie tylko o krok dalej niż sytuacja, w której byliśmy sami przed chwilą. Zatem może to nieco zabarwiona mocniejszymi emocjami i skrajnymi wydarzeniami wizja naszej rzeczywistości? Ciekawie przedstawia kreacje psychologiczne postaci w sytuacji zagrożenia, intryga zagmatwana, budowana tak, że samemu niełatwo domyśleć się o co może w niej chodzić. I choć czasami gdzieś tam opowieść uciekała w makabrę (jest kilka dosyć zaskakująco brutalnych, strasznych scen), to jednak jest mocno klimatyczna, mocno zajmująca i trzymająca w napięciu. Raczej horroru bym się w niej nie doszukiwała, określenie thriller postapo jest w sam raz. To była dla mnie ciekawa przerwa pomiędzy typowymi historiami kryminalnymi.

“Albo jesteś dobry, albo przeżywasz. Ziemia jest pełna martwych dobrych ludzi.”

Moja ocena: 7,5/10

 

Recenzja powstała w ramach współpracy z Wydawnictwem Czarna Owca.

Podoba Ci się to, co robię?

Wesprzyj mnie na patronite.pl/kryminalnatalerzu i dołącz do grona moich Patronów!